Twórczość i kreacja często jawią nam się jako tajemniczy, niemal mistyczny proces, daleki od codzienności zwykłych zjadaczy chleba. Czy rzeczywiście tak jest, że bycie twórczym zarezerwowane jest tylko dla tzw. artystycznych dusz? Czym właściwie jest kreatywność i jak można ją rozwijać? Odpowiedzi na te pytania poznasz w poniższym artykule.
Jak zdefiniować kreatywność?
Dla starożytnych Rzymian creator znaczył tyle, co ojciec, zaś w średniowieczu pojęcie tworzenia kojarzono tylko z boskim aktem stwórcy. Współcześnie w literaturze przedmiotu można znaleźć wiele definicji kreatywności, jednak zazwyczaj określa się ją jako połączenie zdolności intelektualnych oraz cech osobowościowych, umożliwiające tworzenie nowych i oryginalnych przedmiotów, pomysłów, idei i sposobów rozwiązywania problemów, użytecznych dla otoczenia i adekwatnych do sytuacji.
Wśród atrybutów postawy twórczej wymienia się m.in.:
- inwencję;
- zaangażowanie i entuzjazm;
- umiejętność logicznego myślenia, koncentracji i abstrahowania;
- odpowiednią wiedzę i umiejętności pozwalające na realizację zamierzeń;
- otwartość i ciekawość;
- odwagę bycia innym i wiarę w siebie.
Jedną z bardziej znanych teorii związanych z psychologią twórczości jest koncepcja twórczego rozwiązywania problemów Joya Guilforda, który wyróżnił:
- myślenie konwergencyjne – prowadzące tylko do jednego poprawnego rozwiązania;
- myślenie dywergencyjne – polegające na wytwarzaniu wielu możliwych rozwiązań.
Twórczość i kreatywność kojarzona jest najczęściej z rozumowaniem dywergencyjnym.
Sama inteligencja czy potencjał intelektualny bynajmniej nie wystarczają, by być kreatywnym – potrzebna jest jeszcze inicjatywa oraz działanie, co zauważyli inni badacze, tacy jak Edward de Bono oraz Ken Robinson. Podkreślają oni, że aktywność twórcza wiąże się z robieniem czegoś konkretnego, pójściem o krok dalej niż tylko wizje i marzenia. Idąc tym tropem, zasadne staje się pytanie, na ile mamy wpływ na własną kreatywność.
Czy kreatywność to cecha wrodzona?
Nauki społeczne dawno już orzekły, że człowieka kształtują zarówno geny, jak i środowisko, które go otacza. Jeśli chodzi o środowisko, to badacze są zgodni, że może ono stymulować kreatywność lub ją utrudniać bądź wręcz tłumić. Znaczenie ma zarówno otoczenie społeczne, czyli rodzina, koledzy i nauczyciele ze szkoły, rówieśnicy, znajomi i współpracownicy, jak i uwarunkowania kulturowe, polityczne czy ekonomiczne.
Według psychologów humanistycznych potencjał twórczy jest dany wszystkim, jednak w różnym stopniu i w różnych dziedzinach. Carl Rogers i Abraham Maslow uważali, że czynnikiem wyzwalającym kreatywność jest chęć samorealizacji, stanowiąca jedną z naturalnych potrzeb człowieka. Wykorzystanie potencjału twórczego było też przedmiotem badań Carolyn Dweck, która wyróżniła wśród ludzi dwa podejścia:
- nastawienie na trwałość;
- nastawienie na rozwój.
Osoby prezentujące pierwszą z postaw żywią przekonanie, że ich talenty i uzdolnienia są niezmienne i z góry zdeterminowane. Uważają, że mają do czegoś predyspozycje lub nie i nie mogą tego zmienić. Natomiast ludzie nastawieni na rozwój postrzegają swoje zdolności jako pewne zadatki, które można doskonalić i w pełni wykorzystać dzięki ciężkiej pracy.
Łatwo zauważyć, że pierwsza z postaw charakteryzuje się pasywnością i jest w pewnym sensie wygodna, bo nie skłania do podjęcia większego wysiłku. Druga z kolei jest typowa dla osób, które chcą osiągnąć coś więcej, pokonywać swoje słabości, w pełni się realizować i aktywnie kształtować swoje życie oraz karierę zawodową.
W świetle powyższego jest więc jednoznaczne, że my sami jesteśmy odpowiedzialni za swój rozwój oraz optymalizację kompetencji, a kreatywność nie jest cechą statyczną daną raz na zawsze, lecz może być pobudzana i doskonalona poprzez praktykę i ćwiczenia.
Przeczytaj również: Jak pisać kreatywnie?
Jak rozwijać kreatywność?
Skoro ustaliliśmy już, że kreatywność nie jest darem dla wybranych, a pewną dyspozycją, którą można doskonalić, warto zastanowić się, co konkretnie możemy zrobić, aby ją wspierać. Poniżej znajdziesz 9 pomysłów na to, jak możesz rozwijać swoją kreatywność.
- Ćwicz umysł: rozwiązuj zagadki logiczne, krzyżówki, graj w szachy, planszówki czy gry przygodowe.
- Postaw na rozwój osobisty: pracuj nad poczuciem własnej wartości, asertywnością, motywacją i dyscypliną – te cechy sprzyjają twórczości.
- Myśl krytycznie, nie przyjmuj wszystkiego na wiarę, porównuj fakty, analizuj, bądź sceptyczny.
- Dyskutuj: rozmawiaj z innymi, wymieniaj poglądy, bądź otwarty na idee i przekonania różne od twoich, ale też umiej uzasadnić swoje.
- Zadbaj o dobry nastrój. Pozytywne emocje sprzyjają kreatywnemu myśleniu i aktywności twórczej.
- Przewietrz głowę. Najlepsze pomysły często pojawiają się podczas mniej angażujących zajęć – snu, spaceru, medytacji czy choćby sprzątania.
- Bądź uważny na wszystko, co cię otacza i szukaj wszędzie inspiracji.
- Eksperymentuj, próbuj, testuj, popełniaj błędy. Bez tego nie znajdziesz idealnego rozwiązania.
- Wyjdź poza własną strefę komfortu, poznawaj i doświadczaj. Tkwiąc ciągle w tym samym miejscu, nie będziesz kreatywny.
Autor tekstu: Iwona Michalczonek